Wzrost potraumatyczny, czyli pozytywne skutki trudnych doświadczeniach
Wzrost potraumatyczny to termin używany w psychologii, aby opisać pozytywne zmiany, jakie mogą nastąpić w życiu osoby po doświadczeniu trudnych lub traumatycznych wydarzeń. Choć kryzys kojarzy się głównie z cierpieniem i negatywnymi skutkami, wielu ludzi, którzy przeżyli takie doświadczenia, zgłasza także zmiany na lepsze w swoich wartościach, relacjach, czy poczuciu sensu życia.
Definicja wzrostu potraumatycznego
Wzrost potraumatyczny to psychologiczne zjawisko, które polega na osobistym rozwoju i transformacji po doznaniu traumy. Koncepcja ta różni się od pojęcia „odporności” – o ile odporność oznacza umiejętność powrotu do stanu sprzed traumy, o tyle PTG wiąże się z rozwojem ponad wcześniejszy poziom funkcjonowania. Definicję tego zjawiska zaproponowali Tedeschi i Calhoun (1996), którzy określili wzrost potraumatyczny jako proces, w wyniku którego osoba doświadcza „pozytywnych zmian w życiu psychicznym, wynikających z walki z traumatycznymi wydarzeniami”.
Historia badań nad wzrostem potraumatycznym
Koncepcja wzrostu potraumatycznego jest stosunkowo nowa, ale idea, że cierpienie może prowadzić do rozwoju, była obecna w myśli filozoficznej i religijnej od wieków. Starożytni filozofowie, tacy jak Epiktet, zauważali, że ból i przeciwności mogą prowadzić do duchowego rozwoju i wzrostu. Jednak dopiero w latach 90. XX wieku zjawisko to zostało bardziej formalnie zbadane i opisane w ramach psychologii.
Tedeschi i Calhoun byli pionierami w naukowym badaniu wzrostu potraumatycznego. Swoje badania rozpoczęli od pracy z osobami, które przeżyły ciężkie traumatyczne wydarzenia, takie jak wypadki samochodowe, choroby nowotworowe, czy śmierć bliskich. Zauważyli, że wiele z tych osób zgłaszało nie tylko negatywne skutki traumy, ale także pozytywne zmiany, takie jak większa mądrość życiowa, lepsze relacje z innymi i głębsze poczucie sensu życia.
Przyczyny i mechanizmy
Doświadczenie traumy zmusza ludzi do refleksji nad swoimi wartościami, relacjami, a nawet sensu życia. Trauma często burzy podstawowe przekonania o świecie, co z kolei uruchamia proces adaptacyjny, w którym osoba próbuje zrekonstruować swoje spojrzenie na rzeczywistość. Kluczowym elementem PTG jest intensywna refleksja nad samym sobą i swoim życiem, co może prowadzić do odkrycia nowych sposobów myślenia i bycia.
Tedeschi i Calhoun zidentyfikowali pięć obszarów, w których może wystąpić wzrost potraumatyczny:
1. Relacje interpersonalne – silniejsze więzi z bliskimi i lepsze zrozumienie wartości relacji międzyludzkich.
2. Poczucie siły – większe poczucie własnej skuteczności i wiary w to, że można przetrwać trudne sytuacje.
3. Zmiana priorytetów życiowych – nowe spojrzenie na to, co w życiu jest naprawdę ważne.
4. Rozwój duchowy – pogłębienie religijnych lub duchowych przekonań.
5. Poczucie nowej ścieżki życiowej – odkrycie nowego sensu życia i dążenie do celów wcześniej nieznanych lub niedocenianych.
Konsekwencje
Skutki PTG są zróżnicowane i mogą mieć wymiar psychologiczny, społeczny oraz duchowy. Do najczęściej zgłaszanych pozytywnych zmian należą:
– Poprawa jakości życia – Osoby, które doświadczyły wzrostu potraumatycznego, często deklarują większą satysfakcję z życia i poczucie sensu.
– Zmiany w relacjach interpersonalnych – Traumatyczne wydarzenia mogą sprawić, że ludzie doceniają swoje związki bardziej i inwestują więcej w ich rozwój.
– Wzmocnienie duchowe – Wiele osób przechodzi przez głęboką duchową transformację, odnajdując nowe wartości lub wzmacniając swoje przekonania religijne.
Jednakże warto zauważyć, że nie wszyscy doświadczają wzrostu potraumatycznego. U niektórych trauma prowadzi do trudności emocjonalnych, takich jak zaburzenie stresowe pourazowe (PTSD). Wzrost i cierpienie nie są wykluczającymi się zjawiskami – mogą współistnieć.
Jak zapobiegać negatywnym skutkom traumy i wspierać PTG?
Chociaż trauma jest nieunikniona, istnieją strategie, które mogą wspierać proces wzrostu potraumatycznego.
– Wsparcie społeczne – Silne sieci wsparcia (rodzina, przyjaciele, terapeuci) pomagają ludziom przetwarzać trudne doświadczenia i znaleźć w nich sens.
– Refleksja i narracja – Terapie skoncentrowane na opowiadaniu o traumie, takie jak terapia narracyjna, pomagają w zrozumieniu i zaakceptowaniu wydarzeń, co może przyspieszyć proces PTG.
– Praktyki mindfulness – Ćwiczenia uważności mogą pomóc osobom doświadczającym traumy w zaakceptowaniu teraźniejszości i rozwinięciu zdolności adaptacyjnych.
Z badań psychologicznych…
W literaturze psychologicznej znajduje się wiele badań, które potwierdzają istnienie wzrostu potraumatycznego.
1. Badania Tedescha i Calhouna (1996) – W swoich badaniach przeprowadzili wywiady z osobami, które przeżyły ciężkie traumatyczne wydarzenia, odkrywając, że wiele z nich doświadczało pozytywnych zmian po traumie.
2. Badania nad wzrostem po chorobie nowotworowej (Cordova i wsp., 2001) – W badaniach nad osobami, które przetrwały raka piersi, wykazano, że pacjentki, które przeszły przez proces leczenia, często zgłaszały wzrost w obszarach duchowych, emocjonalnych i relacyjnych.
3. Badania nad żołnierzami powracającymi z wojny (Maguen i wsp., 2006) – W badaniach nad weteranami wojskowymi wykazano, że pomimo wysokiego ryzyka PTSD, wielu z nich doświadczało także pozytywnych zmian, takich jak większa odporność psychiczna i lepsze relacje rodzinne.
Ciekawostki
– Wzrost potraumatyczny u dzieci – Choć badania nad PTG są zazwyczaj prowadzone na dorosłych, dowody sugerują, że także dzieci mogą doświadczać pozytywnych zmian po traumie, zwłaszcza gdy mają wsparcie rodziny i otoczenia.
– PTG a sztuka – Wzrost potraumatyczny często znajduje odzwierciedlenie w twórczości artystycznej. Wiele dzieł literackich i artystycznych powstało w wyniku przetworzenia osobistej traumy przez twórców, co stanowi przykład transformacji cierpienia w rozwój.
Bibliografia
1. Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (1996). The Posttraumatic Growth Inventory: Measuring the positive legacy of trauma. Journal of Traumatic Stress, 9(3), 455-471.
2. Cordova, M. J., Cunningham, L. L., Carlson, C. R., & Andrykowski, M. A. (2001). Posttraumatic growth following breast cancer: A controlled comparison study. Health Psychology, 20(3), 176-185.
3. Maguen, S., Vogt, D. S., King, L. A., King, D. W., & Litz, B. T. (2006). Posttraumatic growth among Gulf War I veterans: The predictive role of deployment-related experiences and background characteristics. Journal of Loss and Trauma, 11(5), 373-388.
Cześć! Nazywam się Antonina Dudek.
Jestem autorką powyższego artykułu.
Jestem magistrem psychologii na SWPS, wolontariuszką na rzecz zdrowia psychicznego oraz dobrostanu. Na codzień pracuje w korporacji na stanowisku Team Leader, ale w wolnym czasie uwielbiam aktywność fizyczną oraz podróże.
0 komentarzy