Choroba nie patrzy na wiek – o dziecięcej depresji

Opublikowane przez Wojciech Wychowaniec w dniu 4 lutego 20214 lutego 2021

Zuzanna Tabaka

• Jak rozpoznać dziecięcą depresję?
• Jakie skutki niesie za soba dziecięca depresja?
• Co może zwiększać ryzyko wystąpienia choroby?
• Jak zareagować, kiedy dostrzegamy objawy?

Dzieci i młodzież, podobnie jak dorośli, miewają gorsze samopoczucie. W końcu ich życie to dynamiczne zmiany, w których czasem ciężko odnaleźć samego siebie. Gdy jednak obniżony nastrój przedłuża się, nie warto tego ignorować. Istnieje szansa, że jest to dziecięca depresja, która dopada coraz większą ilość osób. Według WHO, aż 10%-20% dzieci na świecie cierpi na zaburzenie psychiczne, a depresja jest wśród nich najczęstszym. Znaczna ilość przypadków pozostaje niewykryta i nieleczona, przez co samobójstwo jest trzecią najpopularniejszą przyczyną śmierci wśród adolescentów[1]. 

Warto podkreślić, że depresja nie jest przelotną modą, którą możemy zbyć. Ta choroba może dotknąć każdego z nas. Dzieci i młodzież są wręcz szczególnie narażeni, biorąc pod uwagę liczne przemiany psychiczne, fizyczne i emocjonalne, próby zrozumienia świata oraz fakt, że nawet najdrobniejsza sytuacja może wpłynąć na ich rozwój czy postrzeganie swojej osoby. Ze względu na tę wrażliwość dziecka, nie można myśleć, że jest za młode na depresję. Lepszym wyjściem jest próba zrozumienia istoty tej choroby i jak wygląda jej przebieg. 

Dziecięca depresja – objawy

Przede wszystkim widać, że dziecko łatwo wpada w złość i irytację. Rozdrażnienie pojawia się nawet bez konkretnego powodu i zamiast mijać, utrzymuje się przez dłuższy czas. Wszystko jest powodem do niezadowolenia i nie ma nic, co odmieniłoby zachowanie małoletniego. To istotny aspekt depresji dziecięcej, który pokazuje różnice wiekowe, ponieważ u dorosłych to przewlekły smutek i przygnębienie są zazwyczaj utożsamiane z chorobą.

Kolejny sygnał do zmartwień to napady agresji i nadużywanie siły, przykładowo objawiające się poprzez bójki z rodzeństwem lub kolegami szkolnymi. Coraz częściej dziecko wybucha płaczem, unika kontaktu wzrokowego, jest niechętne do rozmowy. Ponadto można zauważyć, że dziecko lub nastolatek nie ma ochoty chodzić do szkoły, poświęcać czas znajomym, zmniejszy się jego zaangażowanie w hobby[2].  Małoletni nie ma na nic siły i najchętniej spędzałby czas samotnie, w swoim pokoju.

Cierpieniu psychicznemu mogą towarzyszyć skargi na pogorszenie się zdrowia fizycznego, dziecko może odczuwać chociażby ból głowy częściej, niż zazwyczaj. Do tego dochodzi zmęczenie oraz brak apetytu. Rzadziej występujące objawy to trudności z zasypianiem lub wstawaniem, spowolnienie ruchów i myślenia oraz problemy ze znaczną utratą wagi lub jej nagłym przyrostem, o ile nie wynika to ze zmiany diety[3].

Szczególnie w okresie dojrzewania widoczna jest obniżona samoocena, negatywne myśli o sobie i świecie. Nastolatek może obwiniać siebie za wszelkie nieszczęścia, uważać, że jest do niczego i gdyby nie on, jego otoczeniu żyłoby się lepiej. Jest przekonany, ze świat nie dał mu nic dobrego, każdy jest samolubny i kieruje się jedynie egoizmem. Dodatkowo nie widzi również nadziei na przyszłość i zakłada, że nie spotka go w życiu nic dobrego. Mogą pojawić się nawet intensywne myśli o śmierci i planowanie samobójstwa.

Skutki dziecięcej depresji

Nieleczona dziecięca depresja może prowadzić do pogorszenia się wyników ucznia, zaniedbywania istniejących więzi z innymi oraz trudności z nawiązywaniem nowych relacji. Dodatkowo zwiększa ryzyko samookaleczeń, podejmowania ryzykownych zachowań oraz zażywania nielegalnych substancji, szczególnie wśród młodzieży. Przykładami takich działań są chociażby: spożywanie alkoholu, jazda autem bez prawa jazdy, dołączenie do sekty czy seks bez zabezpieczenia. Ignorowanie problemu może w końcu doprowadzić do tragedii, jaką jest odebranie sobie życia. Nawet nieudane samobójstwo zostawia ślady w psychice młodej osoby i często potrzeba wielu lat terapii, aby zminimalizować ryzyko kolejnych prób oraz przywrócić poczucie dobrostanu.

Czy depresji można zapobiec?

Niestety, depresji nie da się przewidzieć, są jednak pewne czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia zaburzenia. Warto być ich świadomym i uważnie obserwować zachowanie dziecka lub nastolatka, aby wcześniej zareagować na objawy. Przyczynami mogą być:

• Występowanie depresji lub choroby dwubiegunowej u któregoś z członków rodziny,
• Płeć żeńska; szczególnie w okresie dojrzewania widoczny jest wzrost przypadków wśród dziewczynek,
• Nagłe stresory takie jak: rozwód bliskich osób, poważna choroba lub śmierć członka rodziny, 
• Wykorzystywanie seksualne dziecka, przemoc domowa, brak uwagi opiekunów, 
• Trudna sytuacja w rodzinie jak ubóstwo, wychowywanie przez jednego rodzica, konflikty,
• Znęcanie się nad dzieckiem, również przez rówieśników,
• Strach przed ujawnieniem odmiennej orientacji seksualnej,
• Cierpienie dziecka z powodu własnej choroby,
• Stosowanie substancji psychoaktywnych lub medycznych jak np. interferon, betablokery lub  niektóre sterydy,
• W przypadku młodzieży: nastoletnia ciąża [4].

Kiedy zaczynamy dostrzegać objawy u dziecka z naszego otoczenia, nie warto czekać na ich rozwój. Należy zwrócić się o pomoc do psychologa jak najszybciej, aby poznać prawidłową diagnozę oraz natężenie choroby. Dzięki temu można wdrożyć odpowiednią terapię lub leki i ograniczyć negatywne skutki. Choć niektóre epizody depresji same zanikają po czasie, jest znaczna szansa nawrotu choroby w przyszłości, dlatego najlepiej jest od razu ją rozpoznać, co ułatwi leczenie w przyszłości. 

Odpowiednie wsparcie ze strony bliskich osób, szczególnie rodziców, jest podstawą do wyleczenia. Cierpliwość, zaangażowanie i zrozumienie pomogą w tworzeniu środowiska sprzyjającego wyleczeniu dziecka. Nasza odpowiednia reakcja pomoże pokazać choremu i innym, że depresja nie jest wymysłem bądź nie oznacza też, że ktoś jest wariatem i szaleńcem. Zamiast stygmatyzować i kierować się uprzedzeniami, lepiej jest poznać tło choroby, zrozumieć ją i oswoić, aby wspomóc dzieci  i młodzież w jak najszerszym zakresie, w atmosferze wsparcia i szacunku.

– – –

Projekt The Presja działa na rzecz zwiększania świadomości ludzi w zakresie zdrowia psychicznego, szczególnie w zakresie depresji. Finansujemy także psychoterapię dla osób potrzebujących. Jeśli bliska jest Ci nasza misja zostań Patronem projektu THE PRESJA. Każde 10 złotych ma znaczenie.

 [1] https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/adolescent-mental-health

[2] Kołodziejek, M. (2008). Depresja u dzieci i młodzieży: podstawy teoretyczne, psychoterapia poznawczo-behawioralna. Psychoterapia, 2(2), 15-33.

[3] Butcher, J. N., Mineka, S., & Hooley, J. M. (2017). Abnormal psychology. Pearson Education.

[4] Mills, S. E. E. i Baker, L. D. (2016). Childhood depression. InnovAiT, 9(9), 524-530.