• Co to jest psychoedukacja?
• Do czego służy psychoedukacja?
• Czy psychoedukacja ma sens?

Agnieszka Urbańska – Psychotki

Właśnie dowiedzieliśmy się, że chorujemy na przewlekłą chorobę. Nie wiemy co nas czeka. Jakie jeszcze objawy się pojawią? Czy najgorsze za nami czy dopiero przed nami? Jesteśmy pełni obaw. Zadajemy sobie pytanie: „Czy jesteśmy w dobrych rękach?”. To tylko jedna z wielu sytuacji, kiedy szczególnie przydatna okazuje się psychoedukacja. Na czym polega i dlaczego jest tak ważna? Odpowiadamy!

Formy oddziaływań psychoedukacyjnych i ich zastosowanie

Według Słownika Języka Polskiego psychoedukacja jest to edukacja z wiedzy psychologicznej. Jednak to jakie informacje będą stanowić przedmiot edukacji zależy od tego do kogo jest ona skierowana.

Psychoedukację wykorzystuje się zarówno w praktyce lekarskiej, psychologicznej, jak i pedagogicznej. Może ona przyjmować różne formy: 

• stymulowania rozwoju osób zdrowych 
• jako narzędzie pomocy psychologicznej 
• jako element terapii osób chorych 

Oddziaływania psychoedukacyjne, których celem jest stymulowanie rozwoju to np. treningi grupowe określonych umiejętności psychologicznych. Mogą to być umiejętności społeczne, radzenia sobie ze stresem, efektywnego komunikowania się, negocjacji czy mediacji.

Psychoedukację można wykorzystywać także w przypadku osób zgłaszających się do psychologa z różnymi problemami np. związanymi z kontrolą emocji czy wychowywaniem dzieci. Stanowi ona zatem jedną z form pomocy psychologicznej, jaka może być udzielana klientom.

W przypadku chorób somatycznych oraz chorób i zaburzeń psychicznych przedmiot psychoedukacji stanowią informacje o chorobie, objawach i możliwych formach leczenia oraz zapobiegania nawrotom. Jej elementem może być także edukowanie na temat rozpoznawania własnych emocji i efektywnego radzenia sobie z nimi w obliczu choroby. Takie działania pomagają złagodzić lęk i stres oraz odzyskać przez chorego poczucie kontroli (wie, co się z nim dzieje).

Uczestnicy psychoedukacji

Oddziaływania psychoedukacyjne mogą być skierowane zarówno do osób chorych, jak i zdrowych. W przypadku choroby bardzo często edukuje się również rodzinę i bliskich osoby. Zrozumienie zaburzenia oraz tego w jaki sposób można pomagać i udzielać wsparcia choremu jest bardzo ważne w procesie leczenia, szczególnie gdy są to choroby przewlekłe i nawracające. Nie ma natomiast znaczenia czy choroba atakuje nasze ciało czy umysł. I w jednym i w drugim przypadku psychoedukacja jest skutecznym narzędziem pomocy. Umożliwia nam zrozumienie tego, co się z nami dzieje.

Po co powstała psychoedukacja?

Celem oddziaływań psychoedukacyjnych są m.in.:

• Przekazywanie wiedzy dotyczącej funkcjonowania człowieka w obliczu różnych wyzwań życiowych i warunków społecznych
• Rozwijanie zasobów i wykorzystywanie mocnych stron uczestników, tak by mogli poradzić sobie z wyzwaniami
• Nauka umiejętności radzenia sobie i rozwiązywania problemów 
• Rozwijanie wsparcia społecznego
• Kształtowanie właściwego nastawienia do problemu

Psychoedukacja – korzyści

Właściwie przeprowadzona psychoedukacja wiąże się z wieloma pozytywnymi skutkami. Umożliwia zdobycie rzetelnej wiedzy o problemie i pomaga go zrozumieć. Osoba nie musi poszukiwać informacji na własną rękę, często z niesprawdzonych źródeł. Obalane są mity związane z danym tematem. Dodatkowo, wiedza o tym, co nam dolega i jak możemy radzić sobie z problemem zwiększa poczucie kontroli oraz zmniejsza niepokój i lęk. Zdobycie nowych umiejętności oraz nauka rozwiązywania problemów sprzyjają efektywnemu radzeniu sobie ze stresem. Podczas grupowych oddziaływań psychoedukacyjnych możliwe jest nawiązywanie nowych kontaktów społecznych oraz budowanie dodatkowej sieci wsparcia z osobami, które cierpią na tę samą chorobę czy mają podobne trudności. Podstawową korzyścią, która zawsze występuje w psychoedukacji jest zwiększenie wiedzy na dany temat.

Podsumowanie

Oddziaływania psychoedukacyjne mogą być realizowane w postaci spotkań indywidualnych z pacjentem i/lub rodziną, albo mieć charakter zorganizowanej pracy grupowej. Stosuje się je w różnych obszarach m.in. jako formę stymulowania rozwoju czy narzędzie pomocy psychologicznej. Stanowi ona także istotny element procesu leczenia osób z zaburzeniami psychicznymi (m.in. schizofrenią, zaburzeniami nastroju, zaburzeniami lękowymi) oraz przewlekłymi chorobami (np. choroby onkologiczne, cukrzyca, niektóre zaburzenia sercowo-naczyniowe). Warto podkreślić, że obecnie psychoedukacja uważana jest za podstawową interwencję w przypadku wszystkich zaburzeń psychicznych.

Na podstawie:

Chądzyńska, M., Meder, J., Charzyńska, K., Drożdżyńska, A. (2011). Psychoedukacja dla osób chorujących na schizofrenię – wstępna analiza sposobów prowadzenia zajęć. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 20(3), 201-206.

Dorfmuller, M., Dietzfelbinger, H. (2011). Psychoonkologia. Diagnostyka. Metody terapeutyczne. Wrocław: Elsevier Urban and Partner. 

Majewicz, P., Wolny, J. (2017). Psychoedukacja jako płaszczyzna integracji działań psychologicznych, psychiatrycznych oraz pedagogicznych. Humanum. Międzynarodowe Studia Społeczno-Humanistyczne, 26 (3), 29-48.

Mączka, G., Grabski, B., Gierowski, J., Dudek, D. (2010). Psychoedukacja grupowa w kompleksowym leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej : doświadczenia krakowskie. Psychiatria Polska, 44(1), 89–100.

Słownik języka polskiego PWN. Wydanie internetowe: sjp.pwn.pl (01.02.2020).

Walsh, J. (2010). Psychoeducation in Mental Health. Chicago: Lyceum Books.