Autorka: Aleksandra Zembala

Depresja jest chorobą, która od zarania dziejów towarzyszy ludzkości. Już w Starożytności uczeni rozpoznawali jej znaczenie dla ludzkiego funkcjonowania oraz dostrzegali, jak duże spustoszenie może powodować nieleczona melancholia – choroba organizmu, która początkowo rozumiana była jako długotrwały lęk i przygnębienie. Bardzo istotną częścią przywołanej definicji jest fakt, iż ludzkość już ponad 2000 lat temu wiedziała o tym, że depresja jest zaburzeniem psychicznym o podłożu biologicznym. Z tego powodu już wtedy możliwe było podejmowanie prób jej leczenia.

Prawdziwa twarz depresji

Dziś wiemy, że objawy depresji to coś więcej, niż lęk i przygnębienie; zmieniło się również postrzegane źródło zaburzenia, a także sposób leczenia – obecnie leczy się ją przede wszystkim za pomocą farmakoterapii oraz psychoterapii. O ile istnieje ograniczona pula leków przeciwdepresyjnych dobieranych przez lekarza psychiatrę, o tyle powstało bardzo wiele, często znacznie się od siebie różniących, nurtów terapii. Jak więc wybrać najbardziej odpowiedni z nich, taki który najszybciej przyniesie jak najlepsze efekty? Niniejszy artykuł poświęcony będzie przeglądowi dominujących podejść psychoterapeutycznych, a także skuteczności poszczególnych z nich, potwierdzonych badaniami naukowymi. Czytelnik znajdzie w nim odpowiedzi na następujące pytania:

• Czym różnią się między sobą terapeuci pracujący w poszczególnych nurtach?
• Co to jest terapia psychodynamiczna?
• Czym jest psychoterapia interpersonalna?
• Co to jest terapia w nurcie Gestalt?
• Czym jest terapia poznawczo-behawioralna?
• Czym jest mindfullness w kontekście terapii depresji i jakie nurty terapeutyczne go wykorzystują?
• Które podejście terapeutyczne w terapii depresji jest najlepsze?

Terapia psychodynamiczna

Jednym z podejść, których efektywność w leczeniu depresji potwierdzono, jest podejście psychodynamiczne. Źródeł zaburzeń psychicznych (a więc nie tylko depresji) upatruje ono w nierozwiązanych konfliktach z przeszłości, a także w nieuświadomionych potrzebach i emocjach pacjenta. Depresję rozumie się tu jako konsekwencję skierowanej do samego siebie agresji. Proces ten zachodzi wskutek utraty ważnego dla jednostki obiektu (rozumianego jako istotna dla niej osoba/rzecz – realna lub wyobrażona). Poza usunięciem bieżącego problemu, terapia psychodynamiczna koncentruje się na zmianie niesprzyjających dobrostanowi cech pacjenta, tak, by w przyszłości nie dochodziło do kolejnych problemów natury emocjonalnej (do których, między innymi, należą objawy depresyjne). Podczas terapii są więc m.in. są analizowane sny, pragnienia i fantazje pacjenta, jak również jego obecne i przeszłe relacje interpersonalne.

Rozważając ten nurt terapeutyczny, należy sobie jednak zdać sprawę z faktu, iż terapia w podejściu psychodynamicznym jest terapią długotrwałą. Nie jest więc ona rekomendowana w przypadkach nasilonej depresji, gdzie poprawa pożądana jest jak najszybciej. 

Niejako w odpowiedzi na wcześniej przytoczony „mankament” pełnowymiarowej terapii psychodynamicznej, powstała jej skrócona wersja – STPP (Short-Term Psychodynamic  Psychotherapy). Trwa średnio od 5 do 7 miesięcy.

Podejście interpersonalne

Podejście interpersonalne to nurt, który stworzony w latach 70.XX wieku specyficznie w celu terapii depresji; w miarę jego rozwoju, dowiedziono jego skuteczność także w terapii innych zaburzeń, np. bulimii, czy fobii społecznej. Jest to podejście, które można opisać jako zorientowane na diagnozę oraz ograniczone pewnymi ramami czasowymi. Przyczyny depresji lokalizuje w obecnych relacjach społecznych;terapeuci pracujący w tym nurcie koncentrują się więc na kontekście społecznym pacjenta, ucząc go wykorzystywania emocji jako wskazówek społecznych oraz rozumienia ich, tak aby mógł on poprawić swoje relacje oraz zdobyć odpowiednie wsparcie ze strony innych ludzi. Dzięki takiej strukturze pracy nie tylko usuwane są dokuczliwe objawy depresji, lecz także znacząco poprawia się jakość życia pacjenta.

Efektywność podejścia interpersonalnego została gruntownie potwierdzona w wielu badaniach. Sesje trwają zazwyczaj 12-16 tygodni.

Psychoterapia Gestalt

Psychoterapia Gestalt zalicza się do nurtu terapii humanistycznych, podkreślających znaczenie doświadczenia w rozwijaniu się zaburzeń. W tym podejściu przede wszystkim uwypukla się istotę satysfakcjonującej, silnej i wspierającej relacji pacjent-terapeuta; uważa się, że jest to czynnik niezbędny do poradzenia sobie z danym zaburzeniem, także z depresją. Ta jest rozumiana jako  utrwalony wzorzec zachowania, pewien zestaw objawów, który wykształcił się wskutek niezdolności jednostki do pozostania w świadomym związku z otaczającym go światem tu i teraz, a jednak będący sposobem adaptacji; przedmiotem diagnozy jest więc relacja pacjenta ze środowiskiem. Terapeuta nie stawia diagnozy, lecz opisuje to, co zaobserwuje – a więc konkretne objawy, takie jak obniżony nastrój, czy niechęć do nawiązywania kontaktu wzrokowego. Celem terapii jest przywrócenie odpowiedniego związku pacjenta z otaczającym światem.

Psychoterapia poznawczo – behawioralna

Psychoterapia poznawczo-behawioralna posiada szeroko zbadane zaplecze metod w leczeniu depresji. Kładzie ona nacisk na zmianę dysfunkcyjnych przekonań pacjenta, dotyczących siebie, świata oraz przyszłości. To one bowiem są źródłem nieprzystosowawczych zachowań, emocji i nastrojów. Poza wprowadzeniem depresji w stan remisji, celem terapii w nurcie poznawczo-behawioralnym jest nauczenie pacjenta, jak być swoim własnym terapeutą, tak, aby w przyszłości ograniczyć prawdopodobieństwo rozwoju zaburzenia. W tym celu na terapii korzysta się z takich metod jak:

• edukacja na temat zaburzenia,
• identyfikacja nieadaptacyjnych myśli i dystansowanie się od nich,
• nauka racjonalnego odbierania rzeczywistości
• nauka zachowań. 

Istotnym elementem psychoterapii jest również praca domowa, którą pacjent ma za zadanie wykonywać pomiędzy sesjami. Dzięki temu utrwala on umiejętności zdobyte podczas spotkań i odzyskuje poczucie kontroli, co jest istotnym czynnikiem wpływającym na dobrostan. 

Niezaprzeczalną zaletą terapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu zaburzeń depresyjnych jest bardzo krótki czas jej trwania – może ona trwać nawet 3 miesiące.

Mindfullness w leczeniu depresji

Wśród opisu nurtów terapii, nie sposób nie wspomnieć o mindfullness, które również cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem już od kilku lat. Ta zaczerpnięta z buddyzmu i jogi praktyka wprowadza w stan psychiczny, w którym jednostka jest uważna na obecne doświadczenia, odczucia płynące z ciała, myśli i emocje oraz podchodzi do nich nieoceniająco, akceptując je. Dzięki temu nie skupia się na przeszłości i przyszłości, dystansując się od stresorów, powodujących lęk i objawy depresji. Mindfullness jest szeroko wykorzystywane w terapiach, mających przeciwdziałać nawrotom zaburzenia depresyjnego, jednak wykazano jego skuteczność również w interwencjach zorientowanych na usunięcie objawów tego zaburzenia. Technikę tę wykorzystuje się m.in. w terapii poznawczej opartej na mindfullness (MBCT), czy terapii akceptacji i zaangażowania (ACT).

Psychoterapia na miarę – które podejście terapeutyczne jest najlepsze? 

Na to pytanie nie ma niestety jednoznacznej odpowiedzi. Prawdą jest natomiast, że w stosunku do różnych ludzi najlepiej działają odmienne podejścia terapeutyczne. Wybierając terapię, należy więc spojrzeć na swój problem oraz osobowość w indywidualny sposób, odpowiadając sobie jednocześnie na pytanie, w jaki sposób najbardziej lubimy pracować i założenia którego z nurtów są nam najbliższe. Jeśli nie uda się dobrać odpowiedniego podejścia za pierwszym razem, nie należy się zniechęcać i poddawać – być może terapia w innym nurcie jest dla nas szyta na miarę i dzięki niej nasz stan psychiczny szybko się poprawi.

---

Projekt The Presja działa na rzecz zwiększania świadomości ludzi w zakresie zdrowia psychicznego, szczególnie w zakresie depresji. Finansujemy także psychoterapię dla osób potrzebujących. Jeśli bliska jest Ci nasza misja, zostań Patronem projektu THE PRESJA. Każde 10 złotych ma znaczenie.

WSPIERAJ THE PRESJĘ

Piśmiennictwo

Barth, J., Gerger, H., Nuesch, E., Trelle, S., Znoj, H., Juni, P. i Cuijpers, P. (2016). Comparative Efficacy of Seven Psychotherapeutic Interventions for Patients with Depression: A Network Meta-Analysis. Focus, 14, 229-243.

Feijo de Mello, M., Jesus Mari, J., Bacaltchuk, J., Verdeli, H. i Neugebauer, R. (2005). A systematic review of research findings on the efficacy of interpersonal therapy for depressive disorders. European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience, 255, 75-82.

Hilsenroth, M.J., Ackerman, S.J., Blagys, M.D., Baity, M.R. i Mooney, M.A. (2003). Short-Term Psychodynamic Psychotherapy for Depression: An Examination of Statistical, Clinically Significant, and Technique-Specific Change. The Jounal of Nervous and Mental Disease, 191(6), 349-357.

Hofmann, S.G., Sawyer, A.T., Witt, A.A i Oh, D. (2010). The Effect of Mindfullness-Based Therapy on Anxiety and Depression: A Meta-Analytic Review. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 78(2), 169-183.

Overview of IPT

Poniatowska-Leszczyńska, K. i Małyszczak, K. (2013). Depresja a patologia osobowości w ujęciu psychodynamicznym. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 22(3), 201-209.

 Roubal, J. (2007). Depression – A Gestalt Theoretical Perspective. British Gestalt Journal, 16(1), 35-43.

Autorka: Aleksandra Zembala